Abdalın Bir Günü-Mehmed Uzun

 

“Eğer pak ve şefkatli Allah bana iyi bir ölüm nasip ederse, isterim ki mezarımın başında güzel sesli , makam-usul bilen,bir dengbej otursun ve annemin ninnilerini yeniden bana ulaştırsın”

 

Kitabın Adı: Abdalın Bir günü

Yazarı: Mehmet Uzun

Türkçeye Çeviren: Selim Temo

Yayın Evi: İthaki Yayınları, 6.Baskı

Yayın Tarihi: Aralık 2006

Sayfa Sayısı: 196

Kitabın Özeti: Mir Celadet’in sürgün günlerinde çıkardığı Havar dergisi için gidip Ahmede Fermane Kiki’yi bulup ,kendisiyle Şam’a gelmesini ve dergide kendi Sıtranlarına yer vermek itediğini söylemesinin ardından Şam’a gidip,beraber çalışmaya başlıyorlar.Sonra Mir Celadet ondan Evdale Zeynike’nin hayatını yazmasını istiyor,şaşırıp kalıyor ama Mir Celadet ve kardeşi Kamuran ısrar ediyor ve yazmaya karar veriyor.Ancak onun bir gününü anlatabilirim diyor,kitapta bu kurgu üzerinden devam ediyor.Genel olarak şu bölümlere ayrılıyor, şafak,öğleden sonra,gece ve tekrar şafak kısmıyla  birlikte çevirmenin de eklediği son sözün eklenmesiyle kitap bitiyor.Kitabın içerisinde de kendi içerisinde küçük başlıklara ayrılıyor bunlar;

ŞAFAK:

1.Kısım-Sipane Xelat

İlk kısımlarda Ahmede Fermane Kiki’den bahsediliyor ve sonradan hikaye onun ağzıyla yazılıyor.Sonraki kısımda Evdale Zeynike ve dostlarının Sipane Xelat’a gitme hikayelerinde bahsediliyor.

2.Kısım-Evdal İle Gule

Evdal’ın  gittiği bir düğünde karşılaştığı Gule onu çok etkilemiştir ve kim olduğunu öğrenmek için birilerine sorar.Köydeki keşişin kızı Gule olduğunu ve nişanlı olduğunu öğrenir.Aylarca o köyde kalır Gule’yi ikna etmek için ve en sonunda ikna eder.Miri Tahar Xan’a haber gönderiyor ve 3 gün 3 gece masalsı düğün ile evlenirler.

3.Kısım-Temo

Tahar Xan ile ava gidip döndüklerinde bir çocuğu olduğunu öğrenir ve Tahar Xan’dan isim vermesini ister,Tahar Xan adını Temo koyar.

4.Kısım-Turna

Temo 5 yalına kadar konuşamaz ve babasının istediği gibi bir evlat olamaz.Günlerden birgün yaralı bir turna bulup getirir.Turna yaralıdır ve nasıl yapıldıysa iyileştirilemez,evde kalmasına karar verilir.

ÖĞLEDEN SONRA:

1.Kısım-Xec ile Siyabend’in Aşkı

Sipane Xelat’ta iken Sipane Xelat’ın şahit olduğu  Xece ile Siyabend’in aşk hikayelerini  anlatıyor.

2.Kısım-Evdal İle Gule’nin Şex Şille’yle Atışması

Tahar Xan’ın olduğu bölgeye bir kervan geliyor ve kervanın içerisinde bir dengbej var.Dengbejin adı Şex Şille veTahar Xan’a misafir oluyor.O sırada Evdal hasta ve bitkindir ama yinede o dengbej ile atışmaya gidecek ve günler sürecek atışmalardan sonra kör olacaktır.

3.Kısım-Karanlık Yıllar

Kör olan Evdal için Tahar Xan hekimler çağırıyor,ilaçlar yaptırıyor ama Evdal iyileşmiyor.Karanlık yıllar başlıyor ve artık Tahar Xan’ın dengbeji olmak istemiyor.O dönemde ise ülkede çatışmalar,kıyımların yeni yeni başladığı dönemler.Osmanlı ile bölgedeki mirler  pek iyi anlaşamaz,bazı bölgeler talan edilir.Bazı mirler sürgüne gönderilir,bunlardan biri de Evdal’in miri Tahar Xan’dır.

4.Kısım-Evdal’ın Öğrencileri

Evdal , Sipane Xelat’ın yakınına yerleşti ve orada dersler vermeye başladı.Oraya insanlar akın akın gelmeye başladılar.

GECE:

1.Kısım-Sipan Dağı Gecesinin Ateşi

Bu kısımda Meyro İle Bengin’den bahsedilmeye başlanıyor.

2.Kısım-Meyro

Ermeni kıyımından sonra insanlar katledilirken ardlarında çocuklar kalıyor.Evdal’da küçük bir kıza rast geliyor.Kızı evlat edinmek istiyor,eve götürüyor.Kıza eşi Gule isim veriyor ve Meyro diyor.

3.Kısım-Bengin

Dengbejlerin hepsi birbirini tanır ve bilir işte Bengin Evdal’ın yakın arkadaşı Biro’nun oğludur.Bu dostluklukları uzun sürer yanlarına taşınır.Biro ölür ve Bengin tek kalır.Yanlarına alırlar onuda evlatları gibi severler.

4.Kısım-Meyro İle Bengin’in Aşkı

Bengin ile Meyro birbirlerini sevmekteler ve büyüdükeleri zaman da bu konuşulmaya başlanıyor.En son Evdal duyup onları nişanlamaya karar veriyor.

5.Kısım-Viran Ocaklı Egit Beg

Tahar Xan’ın sürgüne gönderilmesinin ardından yerine Osmanlı’ya daha yakın Egit Beg getirilir.Egir beg’in Çeto adındaki oğlu da Meyro ve Bengin ile yaşıttır.Beraber büyümüşlerdir,günlerden birgün ava giderken onların köyüne yakın olduğundan onları ziyaret eder.Meyro’ya tekrar aşık olur ve uzun zaman kimselere anlatmaz.Çeto’nun felsefe hocası durumu merak edip,ÇEto’nun ağzından öğrenir.Bir heyet gönderilir ve nişanlı olduklarını öğrenir.Sonra bu üzüntüyle epey yaşar ve bir gün  ormanda ölü bulunur.Bunun üzerine taziyesin giden Bengin’in ardından dedikodular çıkarılır ve Egit Beg duyar.Sonra öfkelenir,Meyro ile Bengin’i çağırır,gitmezler ve Şengal Dağı’na Evdal’ın isteğiyle kaçarlar.

6.Kısım-Yolunu Kaybetmiş Yetimler

Egit Beg onları her tarafta arar,aradan uzun süre geçer ve bulamaz.Kör Reşit Paşa(kim olduğunu araştırmama rağmen bulamadım) gelip,Şengal Dağı’nda Yezidiler tarafından saklandıklarını ve “Yezidiler yine ders ve kötek istiyorlar” deyip,Egit Beg’i Yezidi’lerin üzerine salıyor.

ŞAFAK:

1.Kısım-İyi Haber

Temo ile Zine’nin bir oğulları oluyor ve Evdal çok seviniyor.

2.Kısım-Kara Haber-

Bengin ile Meyro bir mağarada zehirlenlmiş ve ölü bulunmuş.Bunun ardından Evdal Sipan’e Xelat’ın en yüce kısmına çıkıp sıtran okumak istiyor.

3.Kısım-Günün Aydınlığı ve Göklerin Güzelliği

Evdal, yeri göğü inletircesine sıtran okurken gözlerinin karanlığı aydınlığa kavuşuyor.Gözleri görmeye başlıyor.O anda kendisine yoldaşlık eden yaralı turna huysuzlaşıyor ve bıraktıklarında uçmaya başlıyor.İnsanlar buna inanamıyor,Evdal kendisi gibi aydınlığa kavuşan yarenine gülümsüyor sadece.İçindeki sevinç ve hüzünle birlikte Temo’nun oğlunu getirmelerini istiyor.Getiriyorlar ve çocuğa bakıp adı Bengin olsun diyor.Ondan sonra yeni bir Bengin ve Evdal ile ömürlerini sürdürüyorlar.

Son Söz:

Kitabın çevirmeni tarafından bazı konulara açıklık getirmek için yazılmış kısımdır.Bu kısımda kitabın kurgusundan ve Kürt edebiyatından kısa kısa bahsediliyor.

Romanın dili ve anlatım biçimi: Romanda Kürt edebiyatının en önemli parçası haline gelmiş sözlü edebiyatın bu güne gelmesini sağlayan dengbejlik geleninden esinlenerek roman yazılmıştır.içerisinde farklı  dönemlere ait aşk hikayeleri ve çeşitli figürler konularak içerik zenginleştirilmiştir.

Kitabın Türü: Biyografik Roman

Kitabın Ana Fikri: Evdal’dan yola çıkarak, yüreğinde sevgi, doğruluk olan kişilerin aşkları ve kelamlarının ölümsüz olduğu anlatılıyor.

Yazar Hakkında:1953 Siverek doğumlu, Kürt edebiyatı açısından büyük adımlar atıp gelişmesi için katkıda bulunmuştur.Kitaplarında Kürt simgeler ve kültürüne yer verip çalışmalarını sürdürmüştür.Uzun süre İsveç’te yaşamış ve 2006 yılında kanserden yaşamını yitirmiştir.Kendi isteğiyle Diyarbakır’a gömülmüştür.